Scheiden / Uit elkaar gaan

Echtscheiding (na huwelijk of geregistreerd partnerschap) heeft naast de emotionele kant ook een financiële kant. Op dat laatste gaan we hier in. De situatie is meestal zo dat er een meestverdienende en minstverdienende partner is. Voor de leesbaarheid houden we hierbij de volgende vereenvoudigingen aan:

  • We gaan ervan uit dat de man de meest en de vrouw de minst verdienende partner is
  • We gaan uit van een huwelijk dat is gesloten in gemeenschap van goederen (tot 2018 de standaard)
  • Hebben we het over huwelijk, dan wordt geregistreerd partnerschap hiermee gelijkgesteld

Al met al is echtscheidingsrecht een hele kluif. Met deze pagina (die al extreem lang is) krijg je een globaal beeld van de gevolgen van echtscheiding. Wat in ieder geval niet vergeten dient te worden, is dat het onderstaande een kille juridische benadering van echtscheiding is. Daardoor zou je de emotionele kant ervan bijna vergeten, terwijl die dreun waarschijnlijk nog veel erger is en om meer aandacht vraagt dan alle juridische kwesties.



Wijzigingen in het huwelijks- en alimentatierecht

Huwelijksrecht

Verder moet je rekening houden met deze wijziging in het Huwelijksrecht:

  • Huwelijken gesloten voor 1/1/2018: Partners zijn beiden aansprakelijk voor alle financiële verplichtingen van elkaar die tijdens het huwelijk zijn aangegaan en ook aansprakelijk voor financiële verplichtingen die één van de partners is aangegaan voor de huwelijksdatum
  • Huwelijken gesloten na 1/1/2018: Partners zijn beiden aansprakelijk voor alle financiële verplichtingen van elkaar die tijdens het huwelijk zijn aangegaan en niet aansprakelijk voor financiële verplichtingen die één van de partners is aangegaan vóór de huwelijksdatum

Alimentatierecht

In 2020 is de duur van de alimentatie beperkt.


Convenant/Gerechtelijke uitspraak

Basis voor de echtscheiding is het convenant of de gerechtelijke uitspraak. Hierin staan de volgende afspraken opgesomd:

  • Verdeling boedel en vermogensbestanddelen (ook schulden)
  • Toewijzing van de kinderen
  • Verdeling pensioenrechten
  • Afspraken over alimentatie

In de verduidelijking hieronder gaan we ervan uit dat de scheiding in goede harmonie via een convenant is geregeld. Als de afspraken via een gerechtelijke uitspraak zijn bereikt, heeft dit overigens dezelfde werking als een convenant.

Verdeling boedel en vermogensbestanddelen

In onderling overleg worden deze verdeeld tussen de partners. Uitgangspunt is 50-50, hoewel partners dit anders kunnen afspreken. Aandachtspunt zijn hypotheek en schulden.

Hypotheek

Wat betreft de hypotheek kan er worden afgesproken dat deze gewoon op beider naam blijft doorlopen. Dit heeft effect voor de aftrekbaarheid van de hypotheekrente voor beide partners:

  • De rente kunnen de partners elk voor de helft aftrekken als ze beiden de helft betalen (na 24 maanden wordt dit voor de man gezien als betaling van alimentatie)
  • Betaalt de uitwonende partner het gehele rentebedrag, dan wordt de helft hiervan gezien als alimentatie en kan de inwonende partner de helft van de betaalde rente van het inkomen aftrekken

Voor huurwaardeforfait gelden dezelfde regels.Verder kan een bank afwijken van geldende regels (zoals krediettoetsing), als de uitwonende partner wordt uitgekocht. Dit is aan de bank om te beslissen. Op de site van de Consumentenbond staat uitstekend het hoe en wat uitgelegd wat betreft Hypotheek en Echtscheiding.

Schulden

Voor schulden die aangegaan zijn tijdens het huwelijk blijven beide partners ook na de scheiding hoofdelijk aansprakelijk. Ook al belooft één partner de schuld te zullen aflossen (de aflospartner), kan bij niet nakoming de andere partner (niet-aflospartner) hierop ook worden aangesproken. De beste maatregel is herfinanciering van de schuld op naam van de aflospartner, hoewel banken hieraan waarschijnlijk niet zullen meewerken.


Een andere oplossing, hoewel gekunsteld, is in het convenant op te nemen dat de aflospartner een schuld neemt bij de niet-aflospartner. De schuld kan dan worden kwijtgescholden, als de oorspronkelijke schuld is afgelost. Als de aflospartner de betalingsverplichting op de oorspronkelijke schuld niet nakomt, blijft er een titel bestaan om de afspraak in het convenant na te komen. Meestal is er dan ook geen geld om de schuld uit het convenant te betalen, maar je staat niet helemaal met lege handen.

Kinderen

De financiële consequenties in geval er kinderen in het spel zijn, zijn afhankelijk van wat ouders afspreken:

Co-ouderschap

Bij co-ouderschap blijven kindgerelateerde regelingen (Kindgebonden Budget, Kinderbijslag of IACK bijvoorbeeld) van toepassing op beide ouders. Iedere partner heeft recht op toeslagen, fiscale voordelen, etcetera naar rato van de verdeling in het ouderschapsplan. Aandachtspunt hierbij is de verdeling van de kosten van de kinderen tussen de ouders.

Toewijzing van de kinderen aan partners

In dit geval heeft de ouder aan wie de kinderen zijn toegewezen recht op de inkomsten van kindgerelateerde regelingen Kindgebonden Budget, Kinderbijslag of IACK bijvoorbeeld . Hebben beide ouders allebei één of meer kinderen toegewezen gekregen, dan kunnen beiden gebruik maken van de kindgerelateerde regelingen naar rato van het aantal kinderen dat elk heeft toegewezen gekregen.

Pensioen

Standaard geldt dat pensioenrechten opgebouwd tijdens het huwelijk gelijkelijk worden verdeeld tussen de partners. In het convenant kunnen hier andere afspraken over worden gemaakt. In dat geval dient wel het pensioenfonds te worden geïnformeerd. De rechten wat betreft nabestaandenpensioen kunnen echter niet in het convenant worden gewijzigd. Om te weten bij welke fondsen pensioenrecht is opgebouwd, kan gebruik worden gemaakt van de site van het Pensioenregister.

Alimentatie

Alimentatie is de bijdrage die de verstrekkende partner (meestal de man) betaalt aan de ontvangende partner (doorgaans de vrouw) in verband met het verlies aan inkomen dat de ontvangende partner lijdt als gevolg van de echtscheiding. Het is dus als eerste een onderlinge afspraak tussen de partners. Om een indicatie te hebben hoe hoog deze zou moeten zijn, kan gebruik worden gemaakt van onderstaande rekenhulpen. Verder geldt bij alimentatie dat deze jaarlijks wordt geïndexeerd en automatisch moet worden opgehoogd. Mocht al een aantal jaren de alimentatie niet zijn verhoogd door de betalende partner, dan kun je met deze rekentool bepalen wat het bedrag zou moeten zijn dat aan alimentatie betaald zou moeten worden. In 2021 bedraagt de indexatie 1,9%

Partneralimentatie

Voor de duur van partneralimentatie gelden sinds 1 januari 2020 nieuwe regels en wordt de duur beperkt met als basis de helft van de huwelijksduur met een maximum van vijf jaar. Hierop zijn een tweetal uitzonderingen:

Situatie duur alimentatie Maximum duur
Huwelijk met kinderen jonger dan 12 jaar Zo lang tot het kind 12 jaar oud is 12 jaar
Huwelijken die 15 jaar of langer hebben geduurd en waarbij de ontvangende partner maximaal 10 jaar jonger is dan de AOW-gerechtigde leeftijd Zo lang tot de AOW-gerechtigde leeftijd is bereikt 10 jaar

Overgangsregeling

Tot 2027 geldt voor de alimentatie een overgangsregeling voor huwelijken die voor 2020 zijn beëindigd: Hier is de duur maximaal 10 jaar, indien het huwelijk langer dan 15 jaar heeft bestaan en de ontvangende partner ouder is dan 50 jaar.

Kinderalimentatie

Kinderalimentatie geldt tot het kind 21 jaar wordt (of eventueel eerder als het kind bijvoorbeeld inkomen krijgt (zie hier).

Belasting en bijstand

Partneralimentatie is inkomen voor de ontvangende partner en wordt als zodanig behandeld. Hierover dient belasting te worden betaald en deze wordt in mindering gebracht op een bijstandsuitkering. Voor meer belastinginformatie klik hier. Geadviseerd wordt om zeker de eerste jaren de helft van de alimentatie (behalve bij een bijstandsuitkering) te reserveren, omdat het jaar erop voor de ontvangen alimentatie de belastingdienst een aanslag zal opleggen. Mocht er geen rekening zijn gehouden met belasting over de ontvangen alimentatie, dan volgt meestal een naheffing. In dat geval kan een betalingsregeling of (wellicht) kwijtschelding worden aangevraagd. Check hiervoor deze tip en de pagina over de Belastingdienst. De verstrekkende partner kan de betaalde alimentatie aftrekken van zijn inkomstenbelasting (aftrekpost).

Voor kinderalimentatie geldt dat de ontvangende partner daarover geen inkomstenbelasting hoeft te betalen. De bijstand echter ziet dit wel als inkomen en zal de uitkering van de ontvangende partner hiervoor korten.
De verstrekkende partner mag, in tegenstelling tot de partneralimentatie, de betaalde kinderalimentatie niet als aftrekpost opnemen.
Vanaf 2020 vermindert de belastingaftrek van betaalde partneralimentatie van maximaal 51,75 % in 2019 tot een basistarief van circa 37% in 2023. Zie verder deze site.

Man weigert te betalen

Mocht de betaling van alimentatie problemen opleveren, dan kan het LBIO worden ingeschakeld, dat dan zorg draagt voor inning en afdracht. De kosten hiervoor worden bij de man in rekening gebracht.

Alimentatie en schuldsanering

Komt de man in een schuldsanering, dan kan hij een beroep doen op de rechter om nihilstelling te krijgen. Dat wil zeggen dat zijn verplichting tot alimentatiebetaling gedurende het saneringstraject wordt opgeschort. In het algemeen kan kinderalimentatie niet worden opgeschort, omdat dit na toestemming van de rechter kan worden opgenomen in het Vrij Te Laten Bedrag. Indien de vrouw bijvoorbeeld bijstand heeft, heeft kinderalimentatie weinig zin, omdat deze wordt gekort op de bijstandsuitkering (grond voor de rechter om deze niet in het VTLB van de man op te nemen). Heeft de vrouw inkomen, dan zal de rechter genegen zijn de VTLB te verhogen met de kinderalimentatie en blijft de verplichting om kinderalimentatie te betalen bestaan.

Rekenhulpen

Bij het LBIOkan tegen betaling een berekening van de hoogte van de alimentatie worden gemaakt. Heb je een indicatie nodig, dan kun je gebruik maken voor kinderalimentatie van deze site of deze sitevoor partneralimentatie.

Uitvoering per Gemeente

Kijk hier voor de lokale ondersteuning in jouw gemeente:

Websites

Op internet is veel te vinden wat betreft de juridische aspecten van echtscheiding. De sites waar je meer kunt vinden zijn: